Positief effect liedjes van vroeger bij demente ouderen

“Dementerende mensen die dagen apathisch in hun stoel zitten, kunnen vrolijk worden van muziek uit hun jeugd en brengt ze weer aan het bewegen en neuriën.”

Er is bekend uit onderzoeken, dat door actief deelnemen demente ouderen weer meer open staan voor contact, hier energie van krijgen en weer actiever worden. Zelf ervaar ik dat ook bij mijn liedjesprogramma’s waar ik mensen uitdaag actief aan deel te nemen. Laatst las ik een heel mooi artikel “Hoe muziek demente ouderen doet opleven” in de Volkskrant en het positief effect van muziek “Radio Remember” bij deze doelgroep waarin dit uitgebreid wordt toegelicht. Ik licht enkele stukken van het artikel hieruit die mij opvielen.

Radio Remember
Twintig woonkamers in de regio Haaglanden – van WoonZorgcentra Haaglanden en Florence – fungeerden de afgelopen jaren als proeftuin voor Radio Remember. ’s Ochtends klinken klassieke pianomuziek en kalme symfonieën, ’s middags mag het wat ruiger met pop, Dixieland en meezingers, om ’s avonds weer af te bouwen. De muziek was populair in de periode 1944-1963, toen de meeste bewoners een jaar of twintig waren.

Een magische leeftijdsperiode, zegt Frans Hoogeveen, lector Psychogeriatrie aan De Haagse Hogeschool. ‘Onze hersenen slaan herinneringen het best op als ze gepaard gaan met sterke emoties, en die hebben we veel in onze jeugd. Bovendien luisteren we die muziek later vaak terug. Die herhaling maakt het geheugenspoor in het brein nog dieper.’

Als de Oranje Man gebruik ik tijdens mijn liedjesprogramma’s ook attributen van vroeger .. Zo laat ik bijvoorbeeld oude singletjes zien ter herkenning als “Sophietje” & “Ja zuster , nee zuster” en sinds kort heb ik een nostalgische oranje platenspeler waarop ik deze ook kan laten horen met de techniek van nu maar de vormgeving van vroeger om zo de sfeer van toen terug te brengen.

Anekdotisch bewijs over de sterke effecten van muziek bij dementie zijn er genoeg. In de documentaire Alive Inside is te zien hoe de oude Henry de hele dag zwijgend en bewegingloos in zijn stoel zit. Antwoord geven op vragen doet hij niet meer. Totdat iemand hem een koptelefoon op zet met de Amerikaanse jazz zanger Cab Calloway. Opeens begint Henry te neuriën en te zingen en kan hij zelfs praten over wat de muziek met hem doet.

Erik Scherder, hoogleraar klinische neuropsychologie aan de Vrije Universiteit en niet betrokken bij Radio Remember, is positief over muziektherapie bij dementie. ‘Als je de wetenschappelijke studies op een rijtje zet, zie je meestal dat muziek ervoor zorgt dat dementerenden rustiger en vrolijker worden, en dat je beter met hen kunt communiceren. Dat gebeurt ongetwijfeld ook als je hen meeneemt op een vaartocht, maar muziek is natuurlijk wel een makkelijke en goedkope manier om de kwaliteit van leven te verhogen.’

Scherder wijst op recent onderzoek in het wetenschappelijk tijdschrift Brain, waarin gezonde en dementerende proefpersonen naar muziek luisterden in een hersenscanner. Dementie maakt van het brein een gatenkaas, maar de geheugencircuits die betrokken zijn bij het muzikale geheugen bleken het langst intact te blijven.

In mijn liedjesprogramma “Breng eens een zonnetje …” maak ik ook gebruik van liedjes van vroeger om mensen er bewust bij te betrekken. Liedjes die door velen uit volle borst worden meegezongen en waar ze worden uitgedaagd met vragen en voorwerpen, verrast met een bloemetje/cadeautje. Blij was ik laatst na afloop met een reactie: “Luister eens mijnheer, weet u eigenlijk zijn we allemaal een beetje ziek, maar vanmiddag voelt dat helemaal niet zo. We konden alles meezingen en lekker mee doen, zelfs dansen. Heerlijk!” Herinneringen van vroeger komen weer naar boven en mensen blijken liedjesteksten ineens spontaan nog te kennen en zo weer mee te zingen.

Elke maand speel ik een nieuw Nederlandstalig verzoeknummer uit de serie “Liedjes van Toen … en Nu!” op video. Gewoon lekker akoestisch gitaar met zang.
Nr. 1 Oktober 2015 Mag ik dan bij jou? van Claudia de Breij.

Wat is jou ervaring met het effect van oude liedjes? Ook hoor ik graag welk nummer van vroeger je erg aanspreekt. Je kunt het hieronder vermelden en delen.

Fijne dag en graag tot ziens!
Wilhelmus Hoekstra